"Światowy Dzień Walki z Cukrzycą" - 14 listopada 2013 r.

Cukrzyca była znana już w starożytności. Demetriusz z Apamei w III w. p.n.e. określił ją jako ,,słodkie przeciekanie”, czyli "słodki wielomocz”.

Cukrzyca - przewlekły zespół zaburzeń o złożonej etiologii, który polega na nieprawidłowej regulacji metabolizmu węglowodanów, lipidów i białek. Typową cechą tej choroby jest przewlekła hiperglikemia, czyli podwyższony poziom cukru w organizmie, spowodowany zaburzeniem tworzenia insuliny w trzustce i powodujący uszkodzenie naczyń krwionośnych oraz nerwów, co z kolei przyczynia się do rozwoju powikłań cukrzycy i wystąpienia problemów ze zdrowiem.

W ciągu ostatnich lat obserwuje się wzrost zachorowań na cukrzycę, który spowodowany jest prowadzeniem niezdrowego trybu życia. Szczególnym problemem stało się nieodpowiednie odżywianie powodujące nadwagę i otyłość oraz sprzyjająca im mała aktywność fizyczna. Również wydłużenie czasu życia człowieka i spowodowane tym naturalne starzenie się organizmu sprzyja rozwojowi cukrzycy.

Według światowych statystyk, cukrzyca jest chorobą bardzo rozpowszechnioną i dotyczy osób w każdym wieku: dzieci, młodzieży, dorosłych oraz osób starszych. Na świecie współcześnie żyje około 240 mln chorych na cukrzycę. Dane Światowej Organizacji Zdrowia ( WHO) są przerażające: co 10 sekund jedna osoba na świecie umiera na cukrzycę, a w ciągu tych samych 10 sekund dwie osoby zapadają na tę chorobę.

Współcześnie zaburzenia gospodarki węglowodanowej (gospodarki cukrami) dzielimy na kilka typów: typ 1, typ 2, cukrzycę ciężarnych oraz cukrzycę wtórną, nieprawidłową tolerancję glukozy i nieprawidłową glikemię na czczo. Klasyfikacja oparta jest na przyczynach rozwoju choroby oraz obrazie klinicznym cukrzycy.
Cukrzyca typu 1 (zwana kiedyś cukrzycą młodzieńczą, bądź insulinozależną) - wywołana jest zniszczeniem komórek beta trzustki, odpowiedzialnych za produkcję i wydzielanie insuliny. Ten rodzaj cukrzycy występuje częściej u ludzi młodych oraz u dzieci (ale może się pojawić w każdym wieku). Jedynym możliwym sposobem leczenia tej choroby jest codzienne podawanie insuliny oraz właściwe odżywianie i wysiłek fizyczny. Wskazane jest, żeby insulina podawana pacjentowi naśladowała fizjologiczny (prawidłowy) sposób wydzielania insuliny.

Cukrzyca typu 2 (cukrzyca dorosłych, zwana dawniej insulinoniezależną) - w tym rodzaju cukrzycy przyczyną podwyższonego poziomu cukru jest zarówno nieprawidłowe działanie insuliny w organizmie (oporność na działanie insuliny), jak i nieprawidłowe jej wydzielanie. Najczęściej cukrzycy typu 2 towarzyszy otyłość (80% przypadków) oraz bardzo często nadciśnienie tętnicze. Ten rodzaj cukrzycy występuje najczęściej u osób w starszym wieku. Niestety, w ciągu ostatnich kilku lat obserwuje się wzrost zachorowań na cukrzycę typu 2 w młodych grupach wiekowych od 12 do 16 lat. Jest to związane z mniejszą aktywnością ruchową dzieci, spożywaniem licznych przekąsek bogatych w tłuszcze i węglowodany oraz coraz częstszym występowaniem nadwagi i otyłości w tych grupach wiekowych.

Początkowo leczenie tej choroby opiera się na stosowaniu odpowiedniej diety oraz dostosowanego do możliwości chorego wysiłku fizycznego. Jeśli to postępowanie jest nieskuteczne, dołącza się do niego leczenie doustnymi lekami hipoglikemizującymi (przeciwcukrzycowymi). Po pewnym czasie leczenia i trwania choroby większość chorych na cukrzycę typu 2 wymaga leczenia insuliną.

Cukrzycę ciężarnych – jest to każdy rodzaj cukrzycy, który po raz pierwszy zostaje rozpoznany w okresie ciąży. W większości przypadków cukrzyca ta ustępuje po porodzie. Tylko u niewielkiej części kobiet z cukrzycą ciężarnych wykrywa się cukrzycę typu 1 lub cukrzycę typu 2. Niemniej w grupie kobiet z cukrzycą ciężarnych istnieje wyższe ryzyko zachorowania w przyszłości na cukrzycę w porównaniu z kobietami, u których w okresie ciąży nie doszło do zaburzeń gospodarki węglowodanowej.. Leczenie tej postaci cukrzycy powinno być prowadzone tylko w wyspecjalizowanych ośrodkach ginekologiczno-diabetologicznych.

Analizując występowanie cukrzycy w różnych grupach osób, wyodrębniono grupy ludzi szczególnie podatnych na zachorowanie. Mówimy o nich, że są to grupy ryzyka rozwoju cukrzycy. Należą do nich:

• osoby po 45. roku życia,

• osoby, które są spokrewnione z osobą chorą na cukrzycę (chory jest członkiem rodziny np. rodzice, dziadkowie, rodzeństwo i pozostali krewni),

• osoby z nadwagą i otyłością,

• kobiety, które w czasie ciąży chorowały na cukrzycę ciężarnych,

• kobiety, które urodziły dzieci o ciężarze powyżej 4 kg,

• osoby, które w przeszłości notowały podwyższone poziomy cukru we krwi, np. po posiłku,

• osoby cierpiące na choroby układu krążenia takie jak: nadciśnienie tętnicze, miażdżyca.

Dotychczas nie znaleziono sposobu na zapobieganie cukrzycy typu 1. Stąd też nie ma możliwości prowadzenia działań profilaktycznych. U osób z cukrzycą typu 1 bardzo ważne jest prowadzenie profilaktyki wtórnej mającej na celu zapobieganie powikłaniom cukrzycy. Wskazane jest prowadzenie trybu życia zdrowego człowieka, czyli odpowiednia dieta, aktywność fizyczna, a także wykonywanie regularnych pomiarów cukru we krwi i dostosowywanie dawek insuliny do aktualnych potrzeb organizmu.

Osoby, które znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 powinny dążyć do utrzymywania prawidłowej masy ciała i dbać o regularną aktywność fizyczną. Bardzo ważne jest również prawidłowe odżywianie nieprzekraczające zalecanych norm spożycia składników pokarmowych. Należy unikać spożywania cukrów prostych o wysokim indeksie glikemicznym oraz tłuszczów. Ponadto w tej grupie osób należy kontrolować poziom cukru we krwi na czczo i po posiłku lub wykonać specjalistyczne badanie, tzw. doustny test tolerancji glukozy.

Autorzy: Izabela Kunicka, Wioletta Kleszko

Zdrowie Publiczne, I rok (studia magisterskie)

Źródło:

J. Sieradzki „Cukrzyca”. Wyd. Via Medica Gdańsk 2006

S. Głuszek ,,Chirurgia. Podręcznik dla studentów wydziału o zdrowiu.” Wyd. Czelej, Lublin 2008

www.unitefordiabetes.org

 www.bip.mz.gov.pl